lefkolithos

Το τοπίο σαν μουσειακός χώρος και η φωτογραφική του αναπαράσταση Geomythotopia, Lefkolithos

Λευκόλιθος

 Τι είναι;

Ο Λευκόλιθος ή Μαγνησίτης είναι ορυκτό ανθρακικό άλας του μαγνησίου με χημικό τύπο MgCO3. Έχει χρώμα άσπρο μέχρι ασπροκίτρινο. 

Λευκόλιθος υπάρχει στην Αυστρία, στη Γιουγκοσλαβία και σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Αποτελεί ένα από τα κυριότερα μεταλλεύματα της χώρας μας και είναι πολύ καθαρός. Θεωρείται από τους καλύτερους του κόσμου ενώ η ζήτηση του αυξάνει συνεχώς σε διεθνές επίπεδο. Ο λευκόλιθος της Ελλάδας ανήκει στον άμορφο τύπο.

Στην Ελλάδα ο λευκόλιθος παρουσιάζεται κυρίως με τη μορφή φλεβών, πάχους 0,5 – 8μ. και ως όγκος φακοειδούς ή ακανόνιστου σχήματος πάχους 5-6 μ. τα μεταλλεία λευκολίθου βρίσκονται συγκεντρωμένα κυρίως στη Χαλκιδική στην Εύβοια και στη Λέσβο.

Στη Βόρεια Εύβοια υπάρχουν δύο ζώνες κοιτασμάτων λευκολίθου, που έχουν συνολικό μήκος 30 χλμ. και πλάτος 16-20 χλμ. Η ανατολική ζώνη περιλαμβάνει τα μεταλλεία Μαντούδι, Γαλατάκι, Πήλι κ.τ.λ. ενώ η δυτική τα μεταλλεία Βαριά – Ρέμα, Τρούπι κ.ά.  Μετά την εξόρυξη του λευκολίθου, γίνεται διαλογή με τα χέρια και ακολουθεί μεταλλουργική επεξεργασία.

Στο Πήλι αλλά και στους πρώην οικισμούς Αγία Τρίτη και Λιβαδάκια, υπήρχε μεγάλη μεταλλευτική δραστηριότητα κυρίως προπολεμικά, αλλά και μεταπολεμικά. Σε αυτές τις τοποθεσίες γινόταν εξόρυξη, μεταφορά μεταλλείου με εναέρια και σταθερά βαγονέτα, επεξεργασία, αποθήκευση και ξανά μεταφορά με βαγονέτα μέσω της θαλάσσιας σκάλας που είχε κατασκευαστεί στην παραλία Πηλίου προς τα καράβια με τις μαούνες αλλά και προς τον όρμο του Ατάλαντου μέσω βαγονιών από τα Λιβαδάκια. 

Σε ένα υπέροχο αλπικό τοπίο στο Μαντούδι σε μια περιοχή με συνολική έκταση που αγγίζει τα 1.000 στρέμματα, εκεί που εδώ και δεκαετίες η περιοχή θύμιζε σεληνιακό τοπίο από τους γιγαντιαίους «κρατήρες» από την εξόρυξη λευκόλιθου από το συγκρότημα Σκαλιστήρη, σήμερα υπάρχουν 12 μαγευτικές λίμνες μέσα στα βουνά. Οι περισσότερες λίμνες έχουν βάθος γύρω στα 80 μέτρα. Στο βάθος αυτό σταματούσε η εξορυκτική διαδικασία καθώς εμφανιζόταν ο υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας. Με τα χρόνια, τα υπόγεια ύδατα έχουν δημιουργήσει ένα φιλόξενο οικοσύστημα. Άγρια καλάμια, πικροδάφνες, πεύκα και πλατάνια συνθέτουν το τοπίο. Στα νερά ζουν πλέον πολλά αμφίβια ερπετά, πουλιά, χελώνες, αλλά και ψάρια από τους γόνους που έριξαν οι κάτοικοι.

Οι λίμνες έχουν αναπτυχθεί σε δύο περιοχές: Η πρώτη βρίσκεται στο Παρασκευόρεμα, ανάμεσα στο Προκόπι και το Μαντούδι, και η δεύτερη στις πλαγιές του γειτονικού ορεινού όγκου Καντήλι, ανάμεσα στα χωριά Δαφνώνα, Κάκαβο, Σπαθάρι και Καλύβια.

Μεταβολές στην ιδιοκτησία χρήσης

 Στο Πήλι και στον Θεόδωρο Βώκο είχε παραχωρηθεί, με τη διαταγή υπ. αριθ. 24571/7 Σεπτεμβρίου 1874 του Υπουργείου των Εσωτερικών, η εκμετάλλευση ορυχείου λευκόλιθου 2.142 στρεμμάτων. Πολλές φορές στο παρελθόν ο ίδιος είχε συνεργαστεί, με τον Βασίλειο Ν. Βουδούρη, σε προσπάθειες αξιοποίησης του μεταλλευτικού πλούτου της περιοχής, αφού, μάλιστα, ήταν και συγγενείς (η σύζυγος του Βώκου ήταν η Σκεύω Βουδούρη αδελφή του γνωστού πολιτευτή). Μάλιστα, μετά το θάνατο του Βώκου, ο Β. Ν. Βουδούρης, με τη σύμφωνη γνώμη της αδερφής του, συνέχισε από το 1899 την «καλλιέργεια» του συγκεκριμένου μεταλλείου, βλ. ΕΛΙΑ, Φάκ.: 9.3, Παραχωρήσεις μεταλλείων (1872-1911). Περιοδικό «Παλίρροια», αρ. 738, έτος ιε΄. 15 Ιανουαρίου 1898.

Αργότερα η μεταλλευτική δραστηριότητα αποκτήθηκε από την Αγγλογκρέκ και βάσει συμφωνητικών της παραχωρήθηκαν από το Ελληνικό Δημόσιο, οι εκτάσεις στην παραλία Πηλίου, για όσο διαρκούσαν οι εργασίες εξόρυξης και επεξεργασίας λευκόλιθου και ενώ εργάζεται σε αυτές ντόπιο εργατικό δυναμικό.

Σήμερα οι εγκαταλελειμμένες εγκαταστάσεις τόσο στην παραλία Πηλίου όσο και στην Αγ. Τρίτη, φαίνεται να ανήκουν στον ιδιώτη Πόρτολα.

Ο λευκόλιθος στα χρόνια του πολέμου

Στα χρόνια του μεσοπολέμου, υπήρξε στάση εργασιών και εγκατάλειψη τόσο των οικισμών Αγ. Τρίτης και Λιβαδάκια, όσο και μετανάστευση πληθυσμού κατοίκων του Πηλίου, τόσο πριν όσο και μετά τον ‘Β Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και τον Εμφύλιο.

Η οικονομική ανάπτυξη της περιοχής τα χρόνια πλήρους λειτουργίας και εκμετάλλευσης του λευκόλιθου ήταν τεράστια, όπως τεράστια ήταν και η απαξίωση την περίοδο που σταμάτησαν οι εργασίες για να μεταφερθούν αρχικά στα παράλια της Τουρκίας, λόγω χαμηλότερου εργατικού κόστους και φορολογίας των κερδών της εταιρίας. Ενδεικτικό της οικονομικής και πληθυσμιακής μεταβολής, εξαιτίας των εν λόγω εργασιών, είναι ο πίνακας διακύμανσης του πληθυσμού, τόσο στο Πήλι όσο και στους γύρω οικισμούς, που παραθέτουμε στο κεφάλαιο Απογραφή Πληθυσμού.  

Στις μέρες μας...

Στην περιοχή έχουν ξαναρχίσει από το 2012 εργασίες εξόρυξης, διαλογής αλλά και επεξεργασίας λευκόλιθου, σε μονάδες που λειτουργούν κυρίως σε Προκόπι, Μαντούδι κλπ, ενώ κοιτάσματα υπάρχουν σχεδόν σε όλη την περιοχή του Κηρέα αλλά στη βόρεια Εύβοια προς την πλευρά του Αιγαίου. Είναι μικρότερης κλίμακας ο όγκος εργασίας, πραγματοποιείται από την εταιρία ΤΕΡΝΑ ΛΕΥΚΟΛΙΘΟΙ και άλλους εργολάβους ενώ οι θέσεις εργασίας είναι πολύ λιγότερες εν συγκρίσει με την εποχή Σκαλιστήρι ή και ακόμη παλιότερα.

Σήμερα δυστυχώς, τα κτίρια, οι αποθήκες, οι φούρνοι κλπ. που βρίσκονται στην παραλία Πηλίου, μοιάζουν με κτίρια «φαντάσματα» ετοιμόρροπα, ώστε μαζί τους να χαθεί και η εναπομείνασα ιστορία της οικονομικής και μεταλλευτικής δραστηριότητας της περιοχής και του Πηλίου ειδικότερα.

 Ο αλχημιστής και ο φωτογράφος προσπαθούν να μεταστοιχειώσουν την πραγματικότητα αναζητώντας την πραγματική της φύση, σε κάτι το μυστηριακό. Αναζητούν την Μία Αρχή που κρύβεται πίσω από αυτήν. Η δημιουργία λοιπόν σαν δράση, αρχής γενομένης από εκείνη του Σύμπαντος φαίνεται να είναι το πιο μυστηριώδες κομμάτι της ύπαρξης και συνδέθηκε με την έννοια του θείου. Τίποτα δεν προκύπτει από το μηδέν και τίποτα δεν καταλήγει σε αυτό, όλα είναι μια συνέχεια μέσα στην ροή του Σύμπαντος για να μην πούμε καλύτερα ότι όλα συνυπάρχουν μέσα σε αυτό, το πριν και το μετά . Έτσι το θείο σαν Αρχή Μια, έχει την παρουσία του παντού μέσα στον σχετικό κόσμο που ζούμε και είναι αυτό που αναζητούμε μέσω της δράσης μας με την φωτογραφία συνειδητά ή ασυνείδητα.

Η Γεωλογία είναι μια επιστήμη της μνήμης, αναζητάει στο εσωτερικό της γης τα πετρώματα για να γνωρίσει και να κατανοήσει ακόμη και να προβλέψει τα φαινόμενα που συμβαίνουν πάνω στην Γη. Η διαδικασία αυτή μοιάζει με την ανίχνευση μέσω του διαλογισμού ή της ψυχολογίας του έσω εαυτού μας για την αυτογνωσία.
Χωρίς μνήμη δεν υπάρχει συνείδηση.
Μια πραγματεία των αρχαίων Ελλήνων περί Αρχής Μίας, που ήταν μια προσπάθεια εξήγησης του κόσμου και κατανόησης της Αρχής Μίας, του αρχικού στοιχείου από το οποίο προέρχονται τα πάντα. Αυτή η Αρχή Μία έγινε Αρχημία και κατέληξε στον όρο Αλχημία.
Οι σημαντικότεροι στόχοι των αλχημιστών ήταν η μετατροπή των κοινών μετάλλων σε χρυσό ή ασήμι και η δημιουργία του ελιξηρίου της Ζωής (πανάκεια), το οποίο θα θεράπευε όλες τις ασθένειες και θα παρέτεινε τη ζωή επ' αόριστον. Επίσης, αναζητούσαν ένα παγκόσμιο διαλύτη, δηλαδή μια ουσία που διέλυε όλες τις υπόλοιπες. Η φιλοσοφική λίθος ήταν μια μυθική ουσία και βασικό συστατικό για την επίτευξη των στόχων αυτών.
Η φιλοσοφική Λίθος ονομάστηκε παντάβρη από τον Απολλώνιο Τυανέα, lapis solaris (ηλιακή λίθος) και lapis philosophorum (λίθος των σοφών ή λίθος των ηρώων) από τους ερμητιστές του Μεσαίωνα. Η φιλοσοφική λίθος ήταν  το «μαγικό Γκράαλ» όλων των αναζητητών, το όνειρο και ο σκοπός των αλχημιστών: η θρυλική ουσία που μπορούσε να μεταστοιχειώσει όλα τα μέταλλα σε χρυσάφι, να θεραπεύσει όλες τις αρρώστιες και να παρέχει συνεχή αναζωογόνηση και μακροζωία. Η φιλοσοφική λίθος και το ελιξίριο της ζωής αποτελούν αλληγορικές έννοιες που αντιπροσωπεύουν τη μέγιστη κατανόηση, συναισθηματική ωριμότητα και δημιουργικότητα που θα μπορούσε να πετύχει ο άνθρωπος. Τότε γίνεται σοφός, γνώστης της αλήθειας, ψυχικά δυνατός, αγωνιστής του δικαίου, ανθρωπιστής, και επομένως είναι καταλύτης μεταστοιχείωσης του εαυτού του και του κόσμου.

Σε ένα κλειδί ερμηνείας είναι ο πνευματικός σπόρος, ο πνευματικός σπινθήρας στα βάθη κάθε ύπαρξης που ωθεί το καθετί σε τελειοποίηση. Είναι μια δύναμη αγνή, ένα στοι­χείο σοφίας, που παραμένει σε αδράνεια και αφά­νεια όσο ο άνθρωπος αγνοεί την αληθινή πνευματική του υπόσταση. Η ψυχή βρίσκεται στο σκοτάδι και πρέπει να απελευθερωθεί από αυτό, όπως βγαίνει ο χρυσός μέσα από την ύλη.

Η ανασκαφή του εαυτού για την ανακάλυψη της φιλοσοφικής Λίθου μοιάζει με την εξόρυξη του Λευκόλιθου